Fentanyl (miếng dán)
Fentanyl (miếng dán) là gì?
Chỉ định của Fentanyl (miếng dán)
Giảm đau mạnh đòi hỏi sử dụng thuốc giảm đau opioid.
Dược động học của Fentanyl (miếng dán)
Hấp thu: Miếng dán Fentanyl cung cấp thuốc qua da liên tục suốt 72 giờ. Fentanyl được phóng thích ở tốc độ tương đối hằng định, nhờ bởi màng phóng thích copolymer và sự khuếch tán fentanyl qua lớp da. Sau khi bắt đầu dán Fentanyl, nồng độ fentanyl trong máu gia tăng dần, nồng độ tăng dần trong khoảng 12 - 24 giờ và duy trì tương đối hằng định đối với khoảng thời gian còn lại trong thời gian dán 72 giờ.
Phân bố: Nồng độ fentanyl trong máu tỉ lệ với kích thước miếng dán. Sau khi dán lặp lại miếng dán mỗi 72 giờ, nồng độ thuốc trong máu hằng định đạt được ở mỗi bệnh nhân được duy trì trong suốt các lần dán kế tiếp miếng dán có cùng kích thước.
Sau khi gỡ bỏ dán miếng dán Fentanyl, nồng độ fentanyl trong máu giảm dần, còn khoảng 50% sau 17 giờ (từ 13 đến 32 giờ).
Dược lý của Fentanyl (miếng dán)
Hướng dẫn sử dụng Fentanyl (miếng dán)
Liều lượng
Người lớn: Liều Fentanyl nên dựa vào thể trạng của từng bệnh nhân và nên được đánh giá định kỳ sau khi dán.
Chọn liều khởi đầu: Kích thước của miếng dán Fentanyl khởi đầu nên dựa vào tiền sử dùng thuốc opioid của bệnh nhân, bao gồm mức độ dung nạp opioid nếu có, cũng như bệnh cảnh lâm sàng hiện tại và tình trạng sử dụng thuốc của bệnh nhân.
Bệnh nhân chưa từng dùng opioid: Liều Fentanyl khởi đầu: 25mcg/ giờ.
Bệnh nhân đã dung nạp opioid: Liều chuyển đổi từ các thuốc nhóm opioid dạng uống hoặc dạng tiêm sang miếng dán Fentanyl như sau:
Tính nhu cầu dùng thuốc giảm đau 24 giờ trước đó.
Chuyển số lượng này sang liều giảm đau tương đương Morphin uống.
Liều Fentanyl được đánh giá tương đương với liều 10mg morphin tiêm bắp cho hiệu quả giảm đau.
Không thể đánh giá sơ khởi tác động giảm đau tối đa của Fentanyl trong vòng 24 giờ sau khi dán trên cả hai bệnh nhân chưa dùng opioid và đã dung nạp opioid. Sự chậm trễ này là do sự gia tăng dần dần nồng độ fentanyl trong huyết thanh trong vòng 24 giờ sau khi dán liều khởi đầu. Do đó, điều trị giảm đau trước đó nên được giảm bỏ dần dần sau khi dán liều khởi đầu Fentanyl cho đến khi đạt được hiệu quả giảm đau của Fentanyl.
Trẻ em: Chỉ dùng ở trẻ đã dung nạp opiod với liều tương đương tối thiểu 45mg morphin/ ngày.
Ngưng điều trị Fentanyl: Nếu cần thiết phải ngưng Fentanyl, việc thay thế bằng các opioid khác nên bắt đầu ở liều thấp và gia tăng dần. Ðiều này là do nồng độ fentanyl giảm dần sau khi gỡ bỏ miếng dán, nồng độ fentanyl trong máu giảm 50% khoảng 17 giờ hoặc lâu hơn. Không nên ngừng thuốc giảm đau opioid đột ngột.
Cách dùng
Nên dán Fentanyl ở vùng da không kích ứng, bề mặt phẳng, ví dụ ngực, lưng, mạn sườn hoặc phần cánh tay trên. Nên tỉa bớt lông (không cạo) ở vùng da trước khi dán. Phải làm sạch vùng da trước khi dán bằng nước sạch. Không dùng xà phòng, dầu dung dịch, cồn hoặc bất kỳ tác nhân nào khác vì có thể gây kích ứng da hoặc làm thay đổi đặc tính da. Ðể da khô trước khi dán.
Dán Fentanyl ngay khi bóc bao bì. Nên ấn miếng dán khoảng 30 giây để đảm bảo miếng dán được bám chặt, đặc biệt xung quanh rìa. Fentanyl được mang liên tục đến 72 giờ. Nếu cần giảm đau nhiều hơn 72 giờ, miếng dán mới nên được dán ở nơi khác sau khi gỡ bỏ miếng dán trước đó.
Không cắt, chia nhỏ hoặc tùy tiện tiêu hủy miếng dán Fentanyl vì sẽ dẫn đến phóng thích fentanyl không kiểm soát.
Hủy miếng dán: Miếng dán đã sử dụng nên được gấp lại để 2 mặt tự dính vào nhau và hủy đi. Miếng dán không sử dụng nữa nên gửi lại khoa Dược bệnh viện.
Chống chỉ định Fentanyl (miếng dán)
Bệnh nhân được biết nhạy cảm với fentanyl hoặc chất dính có trong thành phần miếng dán.
Tác dụng phụ Fentanyl (miếng dán)
Đau đầu, thay đổi tâm trạng, căng thẳng, phiền muộn, nhầm lẫn, có vấn đề về bộ nhớ, ảo giác, yếu ớt, hoa mắt, khó ngủ hoặc khó duy trì giấc ngủ, lắc không kiểm soát được một phần cơ thể, đau, rát, ngứa ran, tê ở bàn tay hoặc bàn chân, khô miệng, nấc, đau bụng, khó tiêu, đầy hơi, tiêu chảy, táo bón, buồn nôn, nôn, ăn mất ngon, đau lưng, tiểu khó, ngứa, kích ứng da, mẩn đỏ, ngứa, sưng nổi mụn nước ở vị trí dán thuốc, đổ mồ hôi, nhịp tim nhanh, tức ngực, phát ban, co giật, ho ra máu. Miếng dán fentanyl có thể gây ra các tác dụng phụ khác. Gọi cho bác sĩ nếu bạn có bất kỳ vấn đề bất thường nào trong khi dùng thuốc.
Tương tác Fentanyl (miếng dán)
Fentanyl được chuyển hóa chủ yếu thông qua hệ thống isoenzyme CYP3A4, do đó tương tác tiềm tàng có thể xảy ra khi Fentanyl được dùng đồng thời với các tác nhân ảnh hưởng đến CYP3A4.
Sử dụng đồng thời Fentanyl với các chất ức chế CYP3A4 (ví dụ, indinavir, nelfinavir, ritonavir, clarithromycin, itraconazole, ketoconazole, nefazodone, saquinavir, telithromycin, aprepitant, diltiazem, erythromycin, fluconazole, nước ép bưởi, verapamil hoặc cimetidine) có thể dẫn đến tăng nồng độ fentanyl trong huyết tương, làm tăng hoặc kéo dài tác dụng có hại của thuốc, gây suy hô hấp, có thể dẫn đến tử vong.
Sử dụng đồng thời Fentanyl với thuốc gây cảm ứng CYP3A4 (ví dụ, các barbiturat, carbamazepin, efavirenz, glucocorticoids, modafinil, nevirapine, oxcarbazepine, phenobarbital, phenytoin, pioglitazone, rifabutin, rifampin hoặc troglitazone) có thể gây giảm nồng độ fentanyl trong huyết tương, làm giảm hiệu quả của fentanyl.
Lưu ý sử dụng Fentanyl (miếng dán)
Trước khi sử dụng miếng dán fentanyl, cho bác sĩ và dược sĩ biết nếu bạn bị dị ứng với fentanyl, chất kết dính (keo) hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác và các thuốc bạn đang dùng hoặc dự định dùng. Ngoài ra, cho bác sĩ hoặc dược sĩ biết nếu bạn đang dùng hoặc đã ngừng các loại thuốc sau trong vòng 2 tuần: thuốc ức chế monoamine oxidase (MAO) bao gồm isocarboxazid (Marplan), phenelzine (Nardil), selegilin (ELDEPRYL, Emsam, Zelapar) và tranylcypromin (PARNATE). Nói với bác sĩ nếu bạn có hoặc đã từng có liệt ruột, chấn thương đầu, u não, đột quỵ hay bất kỳ yếu tố nào có thể gây tăng áp lực nội sọ; co giật; nhịp tim chậm; tiểu khó; bệnh Addison; huyết áp thấp; bệnh tuyến giáp, bệnh tim, gan, tuyến tụy, túi mật hoặc bệnh thận. Nếu bạn đang có phẫu thuật, kể cả phẫu thuật nha khoa, cho bác sĩ hoặc nha sĩ biết bạn đang sử dụng miếng dán Fentanyl. Thuốc có thể gây chóng mặt hoặc buồn ngủ. Không lái xe, sử dụng máy móc hoặc làm bất cứ việc gì đòi hỏi sự tỉnh táo cho đến khi ảnh hưởng này của thuốc chấm dứt. Tránh các đồ uống có cồn. Fentanyl có thể gây chóng mặt, choáng váng và ngất xỉu khi thay đổi tư thế đột ngột. Miếng dán Fentanyl có thể gây táo bón, cần có chế độ ăn uống thích hợp hoặc sử dụng các loại thuốc khác để ngăn ngừa hoặc điều trị táo bón. Nếu bạn bị sốt, lượng fentanyl mà cơ thể hấp thu có thể tăng và gây quá liều thuốc. Hãy gọi cho bác sĩ ngay nếu bạn bị sốt >38.9°C. Bác sĩ có thể cần phải điều chỉnh liều cho bạn. Cẩn thận không để miếng dán fentanyl chạm vào da người khác.
Không dùng miếng dán Fentanyl để kiểm soát cơn đau cấp và hậu phẫu vì không có cơ hội chuẩn liều trong thời gian sử dụng ngắn hạn và bởi vì suy hô hấp nặng và đe dọa tính mạng có thể xảy ra.
- Phụ nữ có thai: Ðộ an toàn của fentanyl trên phụ nữ có thai chưa được thiết lập. Không nên dùng Fentanyl cho phụ nữ có khả năng mang thai mà không có biện pháp tránh thai đầy đủ, trừ phi có sự cân nhắc giữa lợi ích dùng thuốc và nguy cơ có thể có của thuốc.
- Bà mẹ cho con bú: Fentanyl được bài tiết qua sữa mẹ, do đó không nên sử dụng Fentanyl cho các bà mẹ cho con bú.
- Trẻ em: Hiệu quả và an toàn của Fentanyl chưa được thiết lập trên trẻ em.
- Người cao tuổi: Người lớn tuổi nên được quan sát cẩn thận dấu hiệu độc tính fentanyl và nếu cần thiết thì giảm liều.
Xử lý quá liều Fentanyl (miếng dán)
Các triệu chứng của quá liều có thể bao gồm: khó thở, buồn ngủ hoặc mệt mỏi cùng cực, khó suy nghĩ, nói chuyện hay đi lại bình thường, đồng tử bị thu hẹp, lo lắng, hoa mắt, nhầm lẫn, hôn mê. Nếu nạn nhân hôn mê hoặc không thở được, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.
Xử lý quên liều Fentanyl (miếng dán)
Dán thuốc ngay khi nhớ ra. Luôn loại bỏ miếng dán cũ trước khi dán miếng dán mới. Không dùng cùng lúc 2 miếng dán, trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
Cảnh báo khi sử dụng Fentanyl (miếng dán)
Thuốc có thể gây suy hô hấp dẫn đến tử vong.
Điều kiện bảo quản Fentanyl (miếng dán)
Giữ thuốc trong có sẵn, đậy kín, ngoài tầm với của trẻ em. Bảo quản ở nhiệt độ phòng, nơi khô ráo, tránh nguồn nhiệt và ánh sáng trực tiếp. Rửa tay thật kỹ sau khi tiếp xúc với miếng dán.
